Το ΚΚΕ, ως ανεπτύχθη εις το οικείον κεφάλαιον, αφού διήλθε περιόδους εσωτερικών διαμαχών, ευρίσκετο μέχρι της 4ης Αυγούστου εις πλήρη άνοδο, επιτευχθείσαν δια της αδίστακτου, καθαρώς σταλινικής, αλλά εν ταυτώ και επιτυχούς, καθοδηγήσεως του Ζαχαριάδη. Ιδεολογικώς επιτευχθήσαν πολλές πρόοδοι. Επίσης, εις την εφαρμογή της γραμμής της Κ.Δ: (Κ.Δ. = Κομμουνιστική Διεθνής) Περί διαβρώσεως του αστικού καθεστώτος δια της δημιουργίας λαϊκών μετώπων, είχε επιτυχίeς (αστικοδημοκρατική μορφή της επαναστάσεως, διείσδυσις εις όλες τις τάξεις, Σύμφωνο Σοφούλη - Σκλάβαινα κ.λ.π.). Εις την δημιουργία, τέλος, Παρανόμου Μηχανισμού είχε αρκετά προχωρήσει, πλην όμως, η δημιουργούμενη εις τα ηγετικά στελέχη, κατά τις εποχές ανόδου ενός Κ.Κ., ψυχολογία ισχύος και άνετου διαβιώσεως εις νομιμότητα (δια της οποίας νομιμότητας δυστυχώς προστατεύονται σχεδόν αποκλειστικώς τα ηγετικά στελέχη και όχι τα εκτελεστικά των πειθήνια όργανα), είχε εις πολλούς τομείς του Παρανόμου Μηχανισμού,
Σπύρος Παξινός: Έπαιξε μεγάλο ρόλο στην εξάρθρωση του παρανόμου μηχανισμού του ΚΚΕ |
ανασταλτικό χαρακτήρα.
Πάντως, την νύκτα της 4ης Αυγούστου 1936, το ΚΚΕ δεν ηδυνήθη να αντιδράσει. Δια των εφαρμοζομένων, όμως, έστω και πλημμελώς, συνωμοτικών κανόνων, τα πρώτα πλήγματα των αρχών Ασφαλείας εδόθησαν κατά μεσαίων κυρίως στελεχών, της ηγεσίας επιτυχούσης, κατά το πλείστον, να διαφύγει και να εισέλθει εις την παρανομία. Ο από της εποχής της νομιμότητας προετοιμασθείς Παράνομος Μηχανισμός ετέθη, βαθμηδόν, εις λειτουργία.
Νίκος Ζαχαριάδης. Προδόθηκε από τους ανθρώπους του ή συνελήφθει από σύμπτωση; |
Παρά ταύτα, το πρώτον σοβαρό πλήγμα, όπερ εδέχθη το ΚΚΕ, ήτο η υπό της Γεν. Ασφαλείας Πειραιώς σύλληψη του αρχηγού του Νικολάου Ζαχαριάδη. Αυτή επετεύχθη κατόπιν πληροφοριών και παρακολουθήσεως υπό της Υποδ)νσεως Γεν. Ασφαλείας Πειραιώς, εις ελάχιστο χρόνο από της εθνικής μεταβολής της 4ης Αυγούστου, ήτοι την 18ην Σεπτεμβρίου 1936. Πολλοί θρύλοι περιβάλλουν την σύλληψη του και περισσότερα ερωτηματικά, εξ ων βασικά δύο:
α) Ή σύλληψη ήτο αποτέλεσμα παραβιάσεως των συνωμοτικών κανόνων από τον πεπειραμένο Ζαχαριάδη ή
β) Ήταν αποτέλεσμα καταδόσεως του από ανώτατο στέλεχος του Κόμματος;
Ο Ζαχαριάδης, όπως θα έκαμε και κάθε άλλος οργανωμένος κομμουνιστής, από τη στιγμή της συλλήψεως του, ένα και μοναδικό σκοπό έθεσε: Την εξακρίβωση των αιτίων και των συνθηκών αυτής. Βεβαίως, εις τα λαγωνικά της Γενικής Ασφαλείας του Πειραιώς, ο Ζαχαριάδης, ήτο γνωστός, λόγω της, κατά το παρελθόν, δράσεως του εις τις τοπικές κομματικές οργανώσεις. Τούτο όμως δεν δικαιολογεί, καθ' οιονδήποτε τρόπον, την σύλληψη του, ήτις εγένετο υπό συνθήκες ενέδρας και όχι κατά τυχαία συνάντηση μετά οργάνου τινός της Ασφαλείας, το οποίο θα αναγνώριζε τον Αρχηγό του ΚΚΕ. Κατόπιν τούτου, ή λογικωτέρα και πιθανότερα εκδοχή ήτο ή τοιαύτη της καταδόσεως. Και μάλιστα καταδόσεως υπό ανωτάτου και εμπίστου στελέχους, διότι ο Ζαχαριάδης, εν παρανομία, δεν είχε επαφές μετά μεσαίων ή κατωτέρων στελεχών. Από τα ελάχιστα συλληφθέντα, κατά τις πρώτες μέρες της μεταβολής, ανώτατα στελέχη, ουδέν θα ήτο εις θέσιν να παράσχει πληροφορία τινά, βάσει της οποίας να επιτευχθεί η σύλληψη του. Άρα ανέκυπτε το σοβαρότατο θέμα της προδοσίας; στελέχους ανωτάτου, δρώντος εντός της ηγεσίας του κόμματος εις βάρος του Αρχηγού του Κόμματος. Αρχικώς, οι υπόνοιες του Ζαχαριάδη εστράφησαν κατά του Λαΐου, στελέχους του Κόμματος, μετά του οποίου θα επραγματοποίει κομματικό ραντεβού κατά την στιγμήν της συλλήψεως, πλην όμως, δεν επανεπαύθη επί της εκδοχής αυτής. Κατά τον χρόνο της απομονώσεως του, εις τα κρατητήρια της Γενικής Ασφαλείας Πειραιώς, δεν παρέμεινε εν αδρανεία. Ως είχε κομματική υποχρέωση, προσπάθησε δια του γνωστού τρόπους του δια κτυπημάτων αλφαβήτου Μορς, να έλθει εις επικοινωνία με τυχόν ετέρους κρατουμένους κομμουνιστές, αναποτελεσματικά. Επίσης, μέσα εις την σιγή των απομονωτηρίων, προσεπάθησε να συλλάβει συζητήσεις μεταξύ των δεσμοφυλάκων ή μεταξύ δεσμοφυλάκων και τυχόν έτερων κρατουμένων. Και πάλιν, όμως, αναποτελεσματικώς. Τότε, ως ισχυρίζεται ο Ζαχαριάδης, συνέβη ένα αποκαλυπτικό δι' αυτόν γεγονός. Γεγονός, προσθέτουμε εμείς, όπερ επέδρασε επί της περαιτέρω τύχης του Κόμματος. Το «γεγονός» αυτό εξιστορείται εις την υπ' αριθμ. 29)1946 απόφαση της Κ.Ε. Έλεγχου του ΚΚΕ, περίληψη της οποίας εδημοσιεύθη εις τον «Ριζοσπάστη» της 28ης Απριλίου 1946.