 |
| Ένοπλοι Κρήτες κατά την εξέγερση του Θέρισου |
Ο αγών του Βενιζέλου κατά του πρίγκιπος διεξήχθη κατά τα πρώτα έτη δια του τύπου κυρίως. Αλλά τ' αποτελέσματα ήσαν πενιχρά και η εμπιστοσύνη τής μεγάλης πλειοψηφίας των Κρητών προς τον πρίγκιπα υπήρξεν ακλόνητος. Η αποτυχία ωδήγησε τον Βενιζέλον εις την βίαν και επειδή η σημαία τής αυτονομίας είχε προκαλέσει την γενικήν αντίδρασιν του κρητικού λαού, αντικατεστάθη χωρίς κανένα δισταγμόν με την σημαίαν της ενώσεως - ο βιογράφος αποκαλεί την παλινωδίαν αυτήν «ευκολίαν προσαρμογής» - την οποίαν τον Μάρτιον του 1905 ένοπλοι στασιασταί 300 περίπου υπό την αρχηγίαν του Βενιζέλου εκήρυξαν συγκεντρωθέντες εις το ορεινόν χωρίον Θέρισσον, εκλεγέν σκοπίμως διότι υπήγετο εις την ζώνην κατοχής των Ιταλών, φίλων του Βενιζέλου και ανέκαθεν αφ' ης υπάρχει Ιταλικόν κράτος, εχθρών της Ελλάδος. Ο πρίγκιψ επεδίωξε να καταστείλη το κίνημα δι' ειρηνικών μέσων. Αλλ' αι προστάτιδες, πλην τής Ρωσίας, ηυνόουν την στασιαστικήν ενέργειαν, χάρις εις την οποίαν ανεστατώθη ολόκληρος η Κρήτη και την επικρατούσαν πρότερον απόλυτον γαλήνην και τάξιν αντικατέστησεν η αναρχία, συνοδευομένη από την διάπραξιν αγρίων εγκλημάτων κατά των νομιμοφρόνων πολιτών και των οργάνων του κράτους. Παρ' όλας όμως τας έξωθεν ενθαρρύνσεις το κίνημα του Θερίσσου, αποδοκιμαζόμενον από τήν μεγάλην πλειοψηφίαν των Κρητών, απέτυχεν, οι δε στασιασταί την 5 Οκτωβρίου 1905 εδήλωσαν εις τους προξένους ότι ήσαν διατεθειμένοι να καταθέσουν τα όπλα και εζήτησαν από τον τότε πρωθυπουργόν Ράλλην την αποστολήν πλοίου δια να καταφύγουν εις την 'Ελλάδα.
|
| Ένοπλοι Κρήτες κατά την εξέγερση του Θέρισου |
Η επαναστατική περίοδος ετερματίσθη διά τής χορηγήσεως αμνηστίας. Εν τω μεταξύ όμως αι δυνάμεις απεφάσισαν την συγκρότησιν επιτροπής μονίμου προς εφαρμογήν μεταρρυθμίσεων. Ο πρίγκιψ εθεώρησε την απόφασιν αυτήν ως κατάλυσιν της αυτονομίας της Κρήτης και ως έκφρασιν δυσπιστίας προς αυτόν και απεφάσισε να παραιτηθή. Κατόπιν δε γενομένων διαπραγματεύσεων απεφασίσθη όπως ανατεθή εις τον βασιλέα των Ελλήνων ο διορισμός του αρμοστού, διορισθέντος τοιούτου του Αλεξ. Ζαΐμη εις αμοιβήν προφανώς των υπηρεσιών τας οποίας είχε προσφέρει εις τους ξένους προστάτας.
Ο βιογράφος θεωρεί «δικαίωσιν και επιτυχίαν από τίνων απόψεων και ως χρήσιμον τίτλον εις την μελλοντικήν σταδιοδρομίαν» του Βενιζέλου την έκβασιν του κατά του πρίγκιπος αγώνος. Αλλ’ ή φράσις επιδέχεται διπλήν εξήγησιν: Και εάν μεν ο βιογράφος θεωρή «ως δικαίωσιν και επιτυχίαν» τον εξαναγκασμόν του πρίγκιπος εις παραίτησιν και ως χρήσιμον τίτλον το επίτευγμα τούτο έναντι των προστατών τους οποίους εξυπηρέτησεν ο Βενιζέλος, έχει αναμφιβόλως δίκαιον. 'Εάν όμως θεωρεί το κατόρθωμα τούτο ως δικαίωσιν του έναντι της ιστορίας και του έθνους περιπίπτει εις μέγα λάθος.
Εις το σημείον τούτο τελειώνει η σχετική με την πολιτικήν δράσιν του Βενιζέλου εις την Κρήτην αφήγησις του βιογράφου. 'Αλλά πρέπει να την συμπληρώσωμεν διότι ή παράλειψις των κατόπιν μέχρι του 1912 συμβάντων και αδικαιολόγητος υπήρξε και κατέστησεν ασφαλώς αδύνατον την πλήρη εκτίμησιν της δράσεως του.
 |
| Ο Ελευθέριος Βενιζέλος (στο μέσον) μαζί με τους
Κ. Μάνο και Κ. Φούμη στο Θέρισο. |
Ευθύς μετά την νεοτουρκικήν επανάστασιν του 1908 οι Κρήτες κατόπιν οδηγιών της ελληνικής κυβερνήσεως εκήρυξαν την ένωσιν τής νήσου με την Ελλάδα. Αλλ' οι Νεότουρκοι αντέδρασαν αγρίως δι' ύβρεων και απειλών εναντίον τής Ελλάδος. Την αδιαλλαξίαν των δε ενίσχυαν και αι εξ Αγγλίας απειλαί, κατά τας οποίας, εις περίπτωσιν πολέμου μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας δεν θα επανελαμβάνετο το 1897, «αλλ’ η αναγεννηθεϊσα Τουρκία θα είχε το δικαίωμα να επωφεληθή τών στρατιωτικών της επιτυχιών». Παρά ταύτα ο Βενιζέλος, δι’ άρθρου του τής 9 – IX - 1909 εις τον «Κήρυκα» ετόνιζε τα εξής: «Εάν διαταχθώσιν εν Ελλάδι εκλογαί είναι προφανές ότι και ημείς εν Κρήτη θα προβώμεν εις εκλογάς και θα στείλωμεν τους βουλευτάς μας εις Αθήνας. Δεν πρόκειται να συζητήσωμεν αν τούτο είναι σκόπιμον ή όχι. Αρκεί ότι είναι βέβαιον ότι ουδείς δύναται να προλάβη τοιαύτην ενέργειαν του κρητικού λαού». Και όμως ευρέθη κάποιος. Και αυτός ήτο ο ίδιος ο Βενιζέλος. Διότι όταν τον Μάρτιον του 1912 έγιναν εκλογαί εις την Ελλάδα, εξελέγησαν και εις την Κρήτην 69 βουλευταί εξ ων μόνον οι 23 βενιζελικοί. Ο Βενιζέλος είχεν αποφασίσει να παρεμπόδιση δια τής βίας την είσοδον εις την βουλήν των εκ τούτων ευρισκομένων εις Αθήνας, τους δε υπολοίπους συνέλαβεν εν πλω κατ' αίτησιν του Βενιζέλου ο αγγλικός στόλος, την παρέμβασιν τοϋ οποίου έκρινε φρόνιμον ν' αποσιώπηση ο βιογράφος.
Προς την τοιαύτην διαχείρισιν του ζητήματος διεφώνησεν ο Δημητρακόπουλος, την διαφωνίαν του οποίου εξεμεταλλεύθη ο Βενιζέλος δια ν' αναγκάοη εις παραίτησιν τον υπουργόν εκείνον εις την τιμίαν δράσιν του οποίου ωφείλετο η φήμη της κυβερνήσεως ότι αποκατέστησε την τάξιν και την ευνομίαν. (Όρα συνέντευξιν Ν. Δημητρακοπούλου εις «Πολιτείαν» 10 – 03 - 1920.)
Τον Σεπτέμβριον του 1911 εξερράγη ο Ιταλοτουρκικός πόλεμος. Ο Βενιζέλος έσπευσεν αμέσως να παραδώση δια του Ιω. Μεταξά εις τους Ιταλούς τα σχέδια των οχυρώσεων της Πρεβέζης και εκάλεσε τους Ιταλούς ν' αποβιβασθούν εις την Θεσσαλίαν δια να ενεργηθή εκείθεν επίθεσις εν συνεργασία με τον Ελληνικόν στρατόν κατά της Τουρκίας! Εις ταύτα ευλόγως ο βιογράφος προσθέτει. «Ευτυχώς ο τότε Ιταλός πρωθυπουργός... απεποιήθη την συνδρομήν του Βενιζέλου». Ερωτάται όμως : Δεν είχεν άραγε πληροφόρηση ο Βενιζέλος τας κατακτητικάς επιδιώξεις της Ιταλίας, τας στρεφομένας από της Αλβανίας μέχρι της Ηπείρου και μέχρι των Ρουμανιζόντων της Μακεδονίας; Και είναι τάχα δυνατόν το Ελληνικόν επιτελείον να είχεν εγκρίνει την εκ Θεσσαλίας εξόρμησιν του ελληνικού και του ιταλικού στρατού την οποίαν ο ασυγκράτητος τυχοδιωκτισμός και η μέχρι του ακαταλόγιστου απερισκεψία είχε σχεδιάσει;
